Zomerhitte en Honden

Inleiding

De zomer is voor veel mensen een tijd om van het mooie weer te genieten – en natuurlijk betrekken we daar graag onze honden bij. Echter, hoge temperaturen brengen ook gevaren met zich mee voor onze trouwe viervoeters. Honden kunnen hun lichaamswarmte minder efficiënt kwijt dan mensen, waardoor zij sneller oververhit raken. Ze zweten nauwelijks (alleen via hun voetzolen) en moeten voornamelijk hijgen om af te koelen . Dit natuurlijke koelsysteem schiet tekort bij extreme warmte of hoge luchtvochtigheid. Daarom kan zomerhitte bij honden leiden tot ernstige gezondheidsrisico’s, zoals dehydratie en zelfs levensbedreigende hitteberoertes. In dit uitgebreide artikel bespreken we de risico’s van zomerse hitte voor honden, welke rassen extra kwetsbaar zijn en hoe u oververhitting kunt voorkomen. Met de juiste kennis en voorzorgsmaatregelen kunt u uw hond veilig en gezond door de warmste dagen loodsen.

Risico’s van Zomerhitte voor Honden

Warm weer kan een aantal ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken bij honden. Hieronder zetten we de belangrijkste risico’s op een rij, zodat u weet waar u op moet letten.

Oververhitting en Hitteberoerte

Oververhitting ontstaat wanneer de lichaamstemperatuur van een hond boven de normale waarde (ca. 38-39°C) stijgt door externe hitte of inspanning, en de hond die warmte niet kwijt kan raken. In ernstige gevallen kan dit leiden tot een hitteberoerte (ook wel hitteshock of heatstroke genoemd). Daarbij loopt de lichaamstemperatuur op tot boven de ~41°C, wat een systemische ontstekingsreactie en orgaanschade veroorzaakt . Hitteberoerte is een acute medische noodsituatie: zonder snelle behandeling kunnen vitale organen uitvallen en kan de hond overlijden.

Hoe herkent u oververhitting? Vaak is extreem hijgen één van de eerste signalen – de hond ademt snel en oppervlakkig met de bek wijd open. Dit gaat vaak gepaard met overmatig kwijlen (speekselen) omdat de hond wanhopig probeert af te koelen. U merkt misschien dat uw hond sloom wordt, niet meer wil spelen of lopen, en misschien wankel of verward overkomt. Daarnaast kunnen de slijmvliezen (tandvlees, tong) felrood kleuren door de verhoogde doorbloeding bij hitte . In vergevorderde stadia kunnen braken, diarree, spiertrillingen, toevallen of bewustzijnsverlies optreden. Zodra u deze symptomen van een mogelijke hitteberoerte opmerkt, is direct ingrijpen en veterinaire hulp noodzakelijk – een hitteberoerte kan binnen korte tijd fataal zijn.

Uitdroging (dehydratie)

Naast oververhitting dreigt bij warm weer ook uitdroging. Honden raken bij hoge temperaturen veel vocht kwijt door te hijgen en te zweten via hun voetzolen. Als dit vochtverlies niet wordt aangevuld, kan de hond gedehydrateerd raken. Uitdroging verergert oververhitting: er is onvoldoende vocht meer om via verdamping te koelen, de bloedcirculatie neemt af en belangrijke organen krijgen mogelijk niet genoeg zuurstof. Symptomen van uitdroging overlappen deels met die van oververhitting: een hond wordt lusteloos, heeft een droge mond en plakkerige tong, verliest eetlust en kan ingevallen ogen krijgen. Controleer bij vermoeden van uitdroging het tandvlees van uw hond: bleek of droog tandvleesduidt op vochttekort. Uitdroging is gevaarlijk omdat het kan leiden tot shock en nierfalen. Daarom is het van cruciaal belang dat een hond bij warmte voortdurend toegang heeft tot vers drinkwater en gestimuleerd wordt om regelmatig te drinken (zie verderop voor preventietips).

Verbrande voetzolen en zonverbranding

Hete zomerdagen brengen ook omgevingsrisico’s met zich mee. Asfalt en stoeptegels kunnen in de volle zon extreem heet worden, veel heter dan de luchttemperatuur . Honden lopen op blote voeten, en hun voetzooltjes zijn gevoelig: contact met heet asfalt kan al binnen enkele minuten brandwonden aan de pootjes veroorzaken. Bovendien kan lopen op een heet oppervlak de lichaamstemperatuur van de hond verder verhogen . Let op signalen: als uw hond begint te hinken, onrustig loopt of aan de pootjes likt tijdens de wandeling, kan het asfalt te heet zijn. Doe de “handtest” voordat u gaat wandelen: leg uw handrug of blote voet op de grond gedurende ~5 seconden. Is het te heet voor u? Dan is het ook onveilig voor uw hond (bron: https://online-dierenarts.be/het-gevaar-van-asfalt-op-warme-dagen/).

Daarnaast kunnen honden – vooral die met een dunne of lichte vacht – zonnebrand oplopen op onbeschermde plekken zoals de neus, oren en buik. Met name lichtgekleurde honden of rassen met een roze huid zijn vatbaar voor UV-schade. Zonnebrand bij honden kan leiden tot roodheid, pijn en schilferige huid, en op lange termijn tot huidtumoren. Het is dus zaak om ook hier rekening mee te houden (er bestaan speciale zonnebrandcrèmes voor huisdieren).

Kortom, zomerhitte kan bij honden leiden tot een scala aan problemen: van pijnlijke brandwonden tot levensbedreigende hitteshocks. In de volgende secties gaan we in op welke honden het meeste risico lopen en hoe u deze gevaren kunt voorkomen.

Kwetsbare Hondenrassen en Risicofactoren

Niet alle honden reageren hetzelfde op warmte. Hoewel in principe elke hond oververhit kan raken, zijn sommige rassen en omstandigheden extra risicovol. Hier bespreken we welke viervoeters bijzonder kwetsbaar zijn bij hoge temperaturen.

Brachycephale honden zoals deze Franse bulldog hebben door hun korte snuit meer moeite met hijgen en zijn extra gevoelig voor hitte.

Kortsnuitige rassen (brachycephalen) – Honden met een platte/ingedrukte snuit, zoals de Engelse en Franse Bulldog, Mops (Pug), Boxer, Shih Tzu, Boston Terrier en Pekinees, lopen een veel hoger risico op oververhitting. Vanwege hun anatomie kunnen zij niet efficiënt hijgen: de luchtwegen zijn nauwer en vaak hebben ze ademhalingsproblemen. Onderzoek in het Verenigd Koninkrijk toonde aan dat kortsnuithaige honden vier keer meer kans hebben op een hitteberoerte vergeleken met langsnuitige honden (bron: RVC 2024 – zie referenties). Bijna de helft van de honden met een hitteshock in deze studie waren van zulke “platte” rassen. Het Brachycefalensyndroom (waarbij het ademhalen chronisch bemoeilijkt is) zorgt ervoor dat deze honden hun warmte slecht kwijt kunnen, vooral in combinatie met stress of inspanning . Eigenaren van bulldogs, mopshondjes en consorten moeten dus bij warm weer extra alert zijn.

Grote en zware honden – Honden van zeer grote rassen (denk aan Newfoundlander, Sint-Bernard, Mastiff, Berner Sennen) en honden met overgewicht hebben het doorgaans moeilijker in de hitte. Grotere lichamen produceren relatief meer warmte en raken deze minder makkelijk kwijt. Uit epidemiologische data blijkt dat honden boven de 50 kg een significant hogere kans op hittegerelateerde problemen hebben . Ook overgewicht is een bekende risicofactor: overtollig vet fungeert als isolatielaag en belemmert de warmteafgifte . Bovendien hebben zwaarlijvige honden vaak al een verminderde conditie en mogelijk hartproblemen, wat hen extra kwetsbaar maakt op hete dagen.

Dikharige en donkergekleurde rassen – Honden met een zeer dikke dubbele vacht (bijvoorbeeld Husky, Chow Chow, Samojeed, Newfoundlander, Collie) kunnen het zwaar hebben bij hoge temperaturen. Hun vacht isoleert weliswaar tegen de zon, maar bij extreme warmte kan de lichaamswarmte ook gevangen blijven. Daarnaast absorbeert een zwarte of donkerbruine vacht meer zonlicht en warmt sneller op dan een lichtgekleurde vacht. Dat betekent dat bijvoorbeeld een zwarte Labrador meer last van direct zonlicht kan hebben dan een witte of goudkleurige hond. In een Australische studie werden onder andere Chow Chows, Golden Retrievers, Labradors en Samojeden genoemd als rassen die vaker met hitteproblemen bij de dierenarts belanden . Let wel: scheren is niet altijd de oplossing – bij veel dubbelgelaarsde rassen beschermt de ondervacht juist tegen verbranding. Regelmatig borstelen en eventueel licht trimmen is beter, zodat de vacht luchtig blijft en de huid kan ademen (raadpleeg uw trimster of dierenarts voor advies op maat).

Puppy’s, senioren en zieke honden – Zeer jonge honden hebben hun thermoregulatie nog niet volledig ontwikkeld, en oudere honden hebben vaak een verminderde hart- en longfunctie. Beide groepen raken daarom sneller in de problemen bij temperatuurextremen. Ook honden met bestaande medische aandoeningen lopen extra risico. Denk aan hartpatiënten, honden met een longaandoening of kortademigheid, en dieren met hormonale ziekten (zoals een slecht werkende schildklier). Deze honden kunnen de hitte minder goed verdragen of merken te laat dat ze oververhit raken. Verder blijkt uit sommige analyses dat reuen iets vaker oververhit raken dan teefjes (mogelijk door gedrag of activiteitniveau) , al is dit verschil klein.

Conclusie van dit alles is dat vooral: kortsnuitige rassen, grote/zware honden, dikke/donkere vachten, pups, oudere honden en dieren met gezondheidsproblemen het meest kwetsbaar zijn voor hitte. Heeft u zo’n hond? Dan is het verstandig om bij warm weer extra voorzorgsmaatregelen te nemen en de hond goed in de gaten te houden. In de volgende sectie bespreken we hoe u uw hond veilig en koel houdt tijdens de zomer.

Preventie: Hoe Houdt U Uw Hond Koel in de Zomer?

Voorkomen is altijd beter dan genezen, zeker als het gaat om oververhitting. Gelukkig kunt u met een aantal eenvoudige maatregelen het risico aanzienlijk verminderen. Hieronder vindt u een reeks belangrijke tips om uw hond veilig door warme dagen te helpen. Veel van deze adviezen lijken misschien vanzelfsprekend, maar consequent toepassen kan het verschil maken tussen een vrolijke, gezonde hond en een noodsituatie.

  • Beperk inspanning op hete dagen: Pas het activiteitenniveau van uw hond aan de temperatuur aan. Maak bij voorkeur wandelingen in de vroege ochtend of late avond, wanneer het koeler is. Vermijd intensieve spelletjes of trainingen tijdens de hitte van de dag. Bovendien moet u rekening houden met de luchtvochtigheid: op klamme, broeierige dagen kan zelfs matige inspanning al te veel zijn. Een hond raakt sneller oververhit bij hoge vochtigheid omdat hijgen dan minder effectief koelt. Plan dus geen lange middaghondenuitlaat of fietsrit bij 30°C in de volle zon – daarom is het devies: rustiger aan bij warm weer.
  • Zorg altijd voor schaduw en frisse lucht: Honden moeten zich kunnen terugtrekken op een koele, schaduwrijke plek. Laat uw hond bij voorkeur binnen in een gekoelde ruimte (airco of ventilator) tijdens de heetste uren. Daarnaast is het buiten cruciaal om beschutting te bieden: een hond die in de tuin is, moet ergens uit de volle zon kunnen liggen, bijvoorbeeld onder een boom, parasol of afdak. Zorg ook voor voldoende ventilatie – een briesje of ventilator helpt om de gevoelstemperatuur te verlagen. Honden die buiten in een hok verblijven dienen een goed geïsoleerd, in de schaduw geplaatst hok te hebben met genoeg ruimte en luchtcirculatie. Bovendien kunt u koelelementen inzetten: leg bijvoorbeeld een nat laken neer of maak gebruik van een koelmat waarop de hond kan liggen.
  • Altijd toegang tot vers drinkwater: Het klinkt logisch, maar het is van levensbelang. Voorzie zowel binnen als buiten voortdurend vers en koel water. Zet meerdere waterbakken neer op verschillende plekken, zodat uw hond altijd makkelijk kan drinken. Ververs het water regelmatig en voeg eventueel een paar ijsblokjes toe om het lekker koel te houden (let op dat de hond zich niet verslikt in ijsstukken). Daarnaast kunt u waterpret bieden: veel honden vinden verkoeling in een plonsbadje, sproeier of door lekker met water te spelen. Zo blijft uw hond gehydrateerd en koelt hij tegelijk af. Let er wel op dat de hond niet té veel in één keer drinkt direct na zware inspanning, om maagproblemen te voorkomen.
  • Pas op voor heet asfalt en zand: Zoals eerder genoemd, kunnen ondergronden gevaarlijk heet worden. Loop bij zeer warm weer liever op gras of bosgrond dan op straat of strand tijdens de hitte van de dag. Controleer trottoirs en zandvlaktes met uw hand voordat u uw hond erop laat lopen. Daarnaast kunt u indien nodig hondenpootjes beschermen met speciale hondenschoentjes of sokjes. Realiseer u echter dat niet alle honden die accepteren – in dat geval is het echt beter de wandeling uit te stellen tot de grond is afgekoeld. Bovendien kunt u de route aanpassen: blijf in de schaduw van bomen en gebouwen lopen. Maak eventueel een kortere ronde als het asfalt overal heet is. (Zie ook het artikel “Het Gevaar van Asfalt op Warme Dagen” op online-dierenarts.be voor meer informatie – https://online-dierenarts.be/het-gevaar-van-asfalt-op-warme-dagen/.)
  • Laat uw hond nooit achter in de auto: Deze waarschuwing kan niet vaak genoeg herhaald worden. Een geparkeerde auto verandert op warme dagen in een oven. De temperatuur in een stilstaande auto kan binnen 10 minuten tot levensbedreigende hoogte stijgen – zelfs met een raampje op een kier (bron: https://online-dierenarts.be/honden-kunnen-snel-oververhitten-in-de-auto/). Het is een misvatting dat eventjes de auto verlaten wel kan: elke minuut telt. In de volle zon kan het binnen in de auto oplopen tot 50°C of meer, wat bij een hond al snel tot hitteshock leidt. Laat dus géén hond in de auto, zelfs niet voor een “heel kort boodschapje”. Moet u onderweg even stoppen, neem de hond dan mee uit de wagen, of laat iemand bij de auto met de airco aan. Bedenk ook dat een technische storing of lege benzinetank de airconditioning kan uitvallen – reken hier niet op. Parkeer bij vervoer op warme dagen bij voorkeur in de schaduw en zorg voor ventilatie in de auto, maar nogmaals: een hond alleen in de auto laten is onverantwoord en in veel landen zelfs strafbaar wegens dierenwelzijn.
  • Houd uw hond koel met hulpmiddelen: U kunt diverse hulpmiddelen inzetten om uw dier af te koelen. Veel honden vinden het fijn om bij warm weer natgemaakt te worden. Dit kan met een tuinslang (op mist- of sproeistand, niet keiharde straal) of door een natte handdoek over de vacht te leggen. Let wel dat het water lauw of koel is, maar niet ijskoud – te koud water kan juist bloedvaten doen samentrekken waardoor de warmte minder goed weg kan. Een andere truc is de buik en poten natmaken: door de pootkussentjes en de buikregio te koelen (bijv. met een natte doek) help je het bloed afkoelen. Er bestaan ook koelhalsbanden en koelmatten die enige verlichting kunnen geven. Sommige honden vinden het heerlijk om op ijsblokjes te kauwen of een speciaal ingevroren hondenspeeltje te likken; dit geeft verkoeling van binnenuit. Daarnaast kan een mobiele ventilator of aircoolervoor de hond in huis of op het terras een wereld van verschil maken. Experimenteer met wat uw hond prettig vindt – het doel is om de gevoelstemperatuur voor het dier omlaag te brengen.
  • Vachtverzorging en zonbescherming: Zoals eerder besproken kan een dikke vacht warmte vasthouden. Houd de vacht in de zomer luchtig en klitvrij. Regelmatig borstelen verwijdert losse onderwol en bevordert ventilatie naar de huid. Bij rassen als de Newfoundlander of Berner Sennen is een zomertrim (inkorten van de vacht) soms aan te raden – overleg dit met een professionele trimmer, want bij foutief scheren kan de vacht beschadigen of de huid juist vatbaar worden voor zonnebrand. Heeft uw hond weinig beharing of een roze huid? Overweeg dan een honden-zonnebrandcrème te gebruiken op neus, oorpunten en buik als hij in de felle zon gaat. Bescherm ook littekens of dunbehaarde plekken. Net als bij mensen geldt: voorkomen is beter dan genezen, en verbranding is pijnlijk voor uw hond. Bovendien staat een goede vachtverzorging gelijk aan betere warmteregulatie: een schone, verzorgde vacht functioneert optimaal om de hond zowel tegen warmte als UV-straling te beschermen.

Door al deze preventieve maatregelen te combineren, verkleint u de kans op oververhitting aanzienlijk. Toch is het belangrijk voorbereid te zijn op het ergste scenario: ondanks alle voorzorgen kan een onoplettend moment of extreme hittegolf ertoe leiden dat uw hond verschijnselen van hittestress vertoont. Daarom bespreken we hierna kort hoe u een oververhitte hond herkent en welke eerste hulp u meteen kunt bieden.

Herkenning en Eerste Hulp bij Oververhitting

Zelfs met goede preventie is het mogelijk dat een hond het toch te warm krijgt. Snelle herkenning van hittestress en adequaat handelen kunnen het leven van uw hond redden. We hebben de symptomen van (beginnende) oververhitting al eerder genoemd: extreem hijgen, kwijlen, lusteloosheid, felrode tong of juist bleek tandvlees, desoriëntatie, braken, etc. Zodra u deze tekenen opmerkt, moet u direct actie ondernemen.

Wat moet u doen bij een oververhitte hond? Volg onderstaand eerstehulpplan stapsgewijs. Blijf zelf zo kalm mogelijk, want paniek helpt de hond niet.

  1. Breng de hond onmiddellijk naar een koele omgeving: Haal hem uit de zon en leg hem in de schaduw, of breng hem naar binnen in een ruimte met ventilator of airconditioning. Zorg voor rust en vermijd prikkels; oververhitte honden zijn vaak paniekerig of verzwakt.
  2. Laat de hond drinken (met kleine slokjes): Bied vers koel (niet ijskoud) water aan. Dwing hem niet om te drinkenals hij niet wil, maar moedig kleine beetjes aan. U kunt ook de lippen en het tandvlees vochtig maken. Voeg géén Oralade of zout toe tenzij een dierenarts dit adviseert – gewoon water is prima.
  3. Begin met gecontroleerd koelen: Maak de hond nat met lauw water – bijvoorbeeld door hem te besprenkelen of natte doeken op zijn lichaam te leggen. Richt vooral op de poten, oksels, liezen en buik; deze plekken koelen het bloed het snelst af. Vermijd ijskoud water of ijsbaden! Die kunnen voor shock zorgen en de bloedvaten vernauwen, waardoor de warmte juist opgesloten blijft. Gebruik indien mogelijk een ventilator gericht op de natgemaakte vacht: de verdamping zal extra koelte brengen .
  4. Masseer de ledematen en blijf de toestand checken: Door zachtjes de poten te masseren bevordert u de bloedcirculatie, wat kan helpen bij het afvoeren van warmte. Controleer elke paar minuten de ademhaling en slijmvliezen van uw hond. Als u een thermometer bij de hand heeft, meet dan de rectale temperatuur. Stop met actief koelen zodra de lichaamstemperatuur daalt tot ongeveer 39°C, om onderkoeling te voorkomen.
  5. Schakel zo snel mogelijk professionele hulp in: Neem contact op met een dierenarts zodra de eerste stabilisatiestappen in gang zijn gezet (of laat iemand anders bellen terwijl u koelt). Beschrijf de situatie en volg het advies op. In veel gevallen zal de dierenarts aanraden om toch langs te komen zodra de hond veilig transporteerbaar is. Ook als de hond lijkt te herstellen is een controle verstandig – hitteberoerte kan complicaties geven (zoals inwendige orgaanschade of stollingsproblemen) die niet direct zichtbaar zijn.

Onthoud dat “koelen eerst, vervoeren later” de richtlijn is (cool first, transport second). Met andere woorden, begin direct ter plekke met koelen in plaats van onvoorbereid naar de dierenarts te rijden met een oververhitte hond in de auto . Door eerst de temperatuur wat omlaag te brengen, vergroot u de overlevingskans tijdens het vervoer. Vanzelfsprekend moet vervoer wel zodra dat verantwoord kan, want opvolgende medische behandeling (bijvoorbeeld infuus, zuurstof, medicatie) kan nodig zijn.

Conclusie

Zomerse warmte en honden kunnen prima samengaan mits u zich bewust bent van de risico’s en de nodige voorzorgsmaatregelen neemt. Oververhitting is een reëel gevaar: hitteberoerte bij honden kent een aanzienlijke sterfte (in sommige studies 1 op de 5 gevallen of meer) , maar het goede nieuws is dat dit doorgaans te voorkomen is. Door rekening te houden met de beperking van het hondenlichaam om af te koelen, kunt u uw huisdier beschermen tegen extreem hoge temperaturen. Wees extra alert als u een kwetsbaar ras of een oudere/zieke hond heeft, en pas uw routines aan op warme dagen. Bovendien is het belangrijk dat u als eigenaar de signalen van oververhitting kunt herkennen en direct ingrijpt als het mis dreigt te gaan. Met de tips uit dit artikel – van het plannen van wandelingen op koelere tijdstippen tot eerste hulp bij hitteshock – bent u hopelijk goed voorbereid. Zo kunt u samen met uw hond veilig van de zomer genieten, zonder katers… of beter gezegd: zonder oververhitte honden.

Blijf dus alert, gebruik uw gezonde verstand en geef uw hond de koelte en hydratatie die hij nodig heeft. Een goede zomer betekent voor uw hond spelen in de schaduw, zwemmen in het water en ontspannen op een koele vloer – met een baas die begrijpt wat hij nodig heeft.

Heeft u nog vragen of twijfels over uw hond en warm weer? Raadpleeg dan uw dierenarts (desnoods via een online consult) voor advies op maat. Zo houden we onze huisdieren gelukkig en gezond, in elk seizoen.

  1. VetCompass/RVC onderzoeksresultaten 2024 – epidemiologie van hitteberoerte bij honden (persbericht en studie Veterinary Record) – https://bvajournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/vetr.4153
  2. Hall, E.J. et al. (2020) Incidence and risk factors for heat-related illness in UK dogs (Sci. Reports 10:9128) – https://www.nature.com/articles/s41598-020-66015-8
  3. Tripovich, J.S. et al. (2023) Incidence and risk factors of heat-related illness in dogs (1997–2017, NSW Australia)(Australian Vet. Journal) – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37899616/
  4. Caldas, G.G. et al. (2022) Heat stroke in dogs: Literature review (Veterinarni Medicina 67(7): 354–364) – https://vetmed.agriculturejournals.cz/pdfs/vet/2022/07/03.pdf
  5. Cornell University College of Veterinary Medicine – Summer heat safety tips for dogs (informatie over warmtestress bij honden) – https://www.vet.cornell.edu/departments-centers-and-institutes/riney-canine-health-center/canine-health-information/summer-heat-safety-tips-dogs

Leave a reply