Verhuizen met katten

Verhuizen is een stressvolle gebeurtenis – niet alleen voor mensen, maar zeker ook voor katten. Katten zijn gewoontedieren die sterk gehecht zijn aan hun vertrouwde omgeving. Een verhuizing brengt talloze veranderingen met zich mee, zoals nieuwe geuren, onbekende geluiden en een heel nieuw territorium. Daarom kan een verhuis voor een kat overweldigend zijn. In dit uitgebreide artikel bespreken we hoe je een verhuizing zo vlot en stressvrij mogelijk kunt laten verlopen voor je kat. We behandelen waarom verhuizen stress geeft, hoe je je voorbereidt, wat je op de verhuisdag zelf kunt doen en hoe je je kat helpt wennen in het nieuwe huis. Bovendien geven we praktische tips om de overgang veilig en prettig te maken, zodat jouw kat zich snel weer ontspannen voelt.

Waarom is verhuizen stressvol voor katten?

Katten zijn van nature territoriaal en hechten veel waarde aan hun eigen bekende ruimte. Hun huis is hun veilige haven met vertrouwde geuren en vaste plekjes. Een verandering van leefomgeving betekent dat ze hun hele territorium kwijt zijn, wat leidt tot onzekerheid en angst. Bovendien verdwijnen tijdens de verhuisperiode vaak de dagelijkse routine en vertrouwde objecten, wat de voorspelbaarheid voor de kat aantast. Uit onderzoek blijkt dat veranderingen in de omgeving – zoals een verhuis – tot de grootste stressfactoren voor katten behoren [1]. Stress bij katten kan zich uiten in gedrag zoals verstoppen, niet meer willen eten, overmatig miauwen of zelfs onzindelijkheid en agressie. Daarnaast kan aanhoudende stress ook fysieke gevolgen hebben. Zo vermindert stress vaak de eetlust en kan het bijdragen aan medische problemen (bijvoorbeeld maag-darmklachten of blaasontstekingen bij gevoelige dieren) [2]. Het is dus van groot belang om bij een verhuizing zoveel mogelijk rekening te houden met het welzijn van je kat en maatregelen te nemen om stress te beperken.

Voorbereiding voor de verhuizing

Een goede voorbereiding is essentieel om de verhuizing voor je kat zo aangenaam mogelijk te maken. Door ruim op tijd maatregelen te nemen, verklein je de kans op problemen. Hieronder vind je de belangrijkste stappen om je kat voor te bereiden op de verhuis:

  • Wen je kat aan de transportmand en autoritten: Veel katten associëren het reismandje alleen met stressvolle ritjes naar de dierenarts. Begin daarom weken voor de verhuizing met het positief introduceren van de transportmand. Laat de mand open in de woonkamer staan als onderdeel van het meubilair. Leg er een zacht dekentje in dat naar de kat ruikt en leg er af en toe wat kattensnoepjes of een favoriet speeltje in. Op die manier ziet je kat de mand als een veilige, vertrouwde plek in plaats van iets engs. Bovendien kun je korte autoritjes oefenen als je kat erg bang is in de auto. Regelmatig oefenen – en belonen na afloop – zorgt ervoor dat de echte verhuisrit minder traumatisch verloopt.
  • Behou­d een voorspelbare routine: Katten gedijen op voorspelbaarheid. Probeer in de weken voor de verhuis zoveel mogelijk de normale eet-, speel- en knuffeltijden aan te houden. Verhuizingsdozen inpakken zorgt onvermijdelijk voor wat onrust, maar door de routine te bewaren, voelt je kat zich veiliger. Introduceer veranderingen stapsgewijs. Zet bijvoorbeeld een paar dozen neer om je kat te laten wennen aan de nieuwe objecten. Daarnaast is het slim om je kat een eigen kamer of rustige plek te geven tijdens het inpakken, waar hij zich kan terugtrekken. Zo behoudt hij een gevoel van controle te midden van de drukte.
  • Houd je kat tijdig binnen en voorkom ontsnappingen: Heeft je kat toegang tot buiten, dan is het verstandig om hem enkele dagen (liefst een week) vóór de verhuis binnen te houden. Sommige katten schrikken van de onrust in huis en kiezen het hazenpad door weg te lopen naar een rustigere plek. Daarom is het verstandig om je kat in de voorbereidingsweek uitsluitend binnenshuis te houden. Zorg ervoor dat deuren en ramen gesloten blijven of dat je kat in een veilige ruimte verblijft terwijl er ingepakt wordt. Dit voorkomt dat hij uit angst wegloopt vlak voor de verhuizing. Uiteraard controleer je ook of je kat gechipt is en of de registratie up-to-date is met je huidige gegevens. Overweeg tijdelijk een halsbandje met adreskokertje of label waarop zowel het oude als het nieuwe adres en een telefoonnummer staan, voor het geval hij toch ontsnapt.
  • Richt een veilige ‘vluchtruimte’ in: Creëer thuis een kamer of rustige hoek waar je kat tijdens de verhuisperiode niets vervelends meemaakt. Plaats in deze veilige ruimte de vertrouwde kattenbak, zijn voer- en drinkbak, een krabpaal en zijn favoriete mandje of deken. Laat deze spullen tot het laatste moment in de oude woning staan, zodat je kat steeds een herkenbare plek heeft temidden van alle verandering. Het is slim om de deur van deze kamer gesloten te houden zodra de verhuizers (of hulpverleners) in huis bezig gaan, zodat de kat niet per ongeluk kan ontsnappen of in de weg loopt. Een rustige, eigen plek vermindert de stress en geeft je kat een gevoel van controle.
  • Gebruik kalmerende hulpmiddelen indien nodig: Als je weet dat je kat erg gevoelig is voor stress, kun je vooraf aanvullende maatregelen treffen om hem kalm te houden. Een voorbeeld is het geven van een natuurlijk rustgevend supplement zoals Zylkène vanaf twee weken voor de verhuizing. Ook kan je vanaf een paar dagen vooraf een feromonenverdamper (bijvoorbeeld Feliway) in het stopcontact steken in de kamer waar je kat het meest verblijft. Deze synthetische feromonen verspreiden een vertra­gende geur die voor katten geruststellend is, alsof ze hun eigen kopjes-feromonen ruiken. Onderzoek toont aan dat dergelijke feromoonproducten stress en ongewenst stressgedrag bij katten kunnen verminderen [3]. In extreme gevallen – bijvoorbeeld als je kat erg angstig of paniekerig is – kun je in overleg met de dierenarts tijdelijke anxiolytica (kalmerende medicatie) gebruiken. Maak die beslissing altijd samen met een dierenarts; er zijn tegenwoordig veilige medicaties beschikbaar die angst remmen zonder de kat volledig suf te maken. Dergelijke middelen (of een mild kalmeringsmiddel voor de reis) kunnen voorkomen dat je kat een trauma ontwikkelt rond het verhuizen. Begin hier tijdig over met je dierenarts, zodat er een goed plan klaarligt.
  • Zorg voor identificatie en een noodplan: Zoals eerder genoemd is een microchip met correct adres en telefoonnummer onmisbaar. Update je contactgegevens bij de databank zodra je nieuwe adres bekend is (dit kun je vaak online doen via de chipregistratiewebsite). Daarnaast kan het geen kwaad om een recente foto van je kat achter de hand te hebben. Mocht je kat onverhoopt ontsnappen tijdens de verhuizing (op het oude of nieuwe adres), dan kun je snel flyers maken en de buren waarschuwen. Ook is het handig om telefoonnummers van de dichtstbijzijnde dierenasiels en dierenambulance van zowel je oude als nieuwe regio in je telefoon te zetten. Zo kun je razendsnel handelen als je kat toch verdwaalt raakt.

Door bovenstaande voorbereidingen te treffen, maak je de grote verandering voorspelbaarder en veiliger voor je kat. Je vermindert de kans op weglopen en stressgerelateerd gedrag aanzienlijk. Uiteraard blijft een verhuizing spannend, maar je kat heeft nu al een stukje houvast.

De verhuisdag: rustig en veilig houden

Op de dag van de verhuizing zelf is het belangrijk om extra maatregelen te nemen voor de veiligheid en gemoedsrust van je kat. De sleutel is om je kat zo min mogelijk te betrekken bij de drukte. Volg deze tips op de verhuisdag:

Houd je kat opgesloten in een veilige kamer: Nog voordat er vreemde mensen door het huis gaan lopen of meubels verplaatst worden, plaats je je kat in de eerder ingerichte veilige kamer. Zorg dat deze ruimte voorzien is van zijn kattenbak, water, eten, krabpaal en een paar vertrouwde speeltjes of een deken. Doe de deur goed dicht en hang desnoods een briefje op met “Niet openen – kat binnen”, zodat verhuizers of helpers de deur niet per ongeluk openzetten. Draai de deur op slot als dat kan, en houd de sleutel bij je. Op deze manier voorkom je dat de kat in paniek ontsnapt terwijl mensen in- en uitlopen met dozen. Het dempen van lawaai helpt ook: je kunt een radio met zachte, rustgevende muziek aan laten in de kamer om harde geluiden van buitenaf wat te maskeren. Zo blijft de omgeving van je kat relatief kalm en vertrouwd, ondanks de chaos in de rest van het huis.

Zet je kat pas als allerlaatste in de auto: Terwijl je kat in zijn veilige kamer wacht, kun jij alle spullen verhuizen. Laat de kat tot het laatst in zijn kamer om de stress te minimaliseren. Wanneer vrijwel alles is overgebracht naar de verhuiswagen en het huis leeg is, is het tijd om de kat te verplaatsen. Spray ongeveer 15–30 minuten voordat je vertrekt wat feromoon-spray (Feliway spray) in de transportmand – dit maakt de mand extra geruststellend. Sluit vervolgens de kat rustig op in zijn transportmandje. Doe dit bij voorkeur in de rustige kamer zelf, zodat hij niet in paniek raakt door de lege, galmende ruimte of het zien van sjouwende mensen. Til de mand bedekt met een lichte doek of handdoek (zodat hij niet overal van schrikt) naar de auto. Rijd indien mogelijk zelf met je kat in de auto in plaats van in de verhuiswagen; zo kun je de temperatuur en ventilatie beter regelen en een oogje op hem houden. Zet de mand tijdens de rit stevig vast met een gordel of op de vloer, zodat hij niet kan verschuiven. Praat onderweg af en toe zachtjes tegen je kat om hem gerust te stellen. Het is normaal dat hij zal miauwen of klagelijk doen – blijf zelf kalm en reageer troostend, maar ga niet rijdend de mand openen. Met deze aanpak is de reis doorgaans kort en zo stressvrij mogelijk.

In het nieuwe huis

Na aankomst op het nieuwe adres begint voor je kat het volgende spannende hoofdstuk. De onbekende geuren en ruimtes kunnen in het begin beangstigend zijn. Met de juiste aanpak help je je kat zich stap voor stap thuis te voelen in het nieuwe huis. Hieronder bespreken we hoe je de introductie in het nieuwe huis het beste aanpakt, van de eerste uren tot de eerste weken. Ook gaan we in op het moment waarop je kat uiteindelijk weer naar buiten kan.

Veilige aankomst in het nieuwe huis

Zodra je op het nieuwe adres bent, breng je je kat als eerste direct naar de vooraf voorbereide kattenkamer (de veilige ruimte in het nieuwe huis). Idealiter heb je vóór de aankomst al een kamer ingericht met de kattenbak, eten, water, krabpaal en de vertrouwde dekentjes en speeltjes van je kat. Controleer snel of ramen en eventuele kieren in deze kamer goed dicht zijn, zodat er geen ontsnappingsroutes zijn. Zet de transportmand vervolgens neer in deze kamer, bij voorkeur in een rustig hoekje tegen de muur. Open de reismand en laat je kat er zelf uit komen op zijn eigen tempo. Forceer hem niet om eruit te komen; sommige katten zullen meteen nieuwsgierig rondlopen, terwijl anderen liever nog even blijven zitten. Blijf in het begin rustig bij je kat in de kamer zitten, spreek hem zacht toe en bied eventueel iets lekkers aan (bijvoorbeeld een favoriet hapje) om de eerste associatie met de nieuwe plek positief te maken. Als je kat direct uit het mandje komt, laat hem gerust rondsnuffelen. Zorg dat er verstopplekjes beschikbaar zijn (bijvoorbeeld een open doos of deken over een stoel) waar hij in kan schuilen als hij dat wil. Geef je kat de tijd om de eerste indrukken op te doen zonder gestoord te worden. Beperk toegang tot deze kamer voor huisgenoten of verhuizers; dit is nu even het domein van je kat alleen. Het is normaal dat je kat de eerste uren voornamelijk zal verkennen, veel zal ruiken aan objecten en mogelijk ook enkele uren gaat slapen (uitputting van de stress). Laat in deze fase de rest van het huis nog afgesloten blijven; de kattenkamer is zijn veilige basis totdat hij aangeeft klaar te zijn voor uitbreiding van zijn territorium.

Om de nieuwe kamer extra vertrouwd te maken, kan je iets doen met geur. Katten herkennen veel via geur, en eigen geur geeft hen zekerheid. Een handige tip is om je kat tijdens een aaibeurt even met een schone katoenen doek over zijn wangen en kopje te wrijven (daar waar de feromoonklieren zitten). Wrijf die doek vervolgens langs een paar hoeken of deurposten in de nieuwe kamer op kattensnuit-hoogte. Hierdoor verspreid je wat vertrouwde feromonengeur van je kat zelf in de ruimte. Dit kan hem helpen de kamer sneller als “eigen” te erkennen. Je kat zal mogelijk uit zichzelf ook kopjes gaan geven aan meubels en deurposten – dat is een goed teken en moet je vooral toestaan, want zo markeert hij het nieuwe territorium met zijn geur. Ga in de eerste uren regelmatig even rustig bij je kat kijken. Praat tegen hem en bied eventueel kleine porties zijn gewone voer aan om te zien of hij al wil eten. Het kan echter best dat hij de eerste 24 uur minder eet door de spanning. Zorg in elk geval dat er vers water klaarstaat. Geef vooral veel geruststelling en geduld – jouw kalme aanwezigheid laat hem voelen dat alles oké is.

De eerste dagen: wennen aan de nieuwe omgeving

Hoe lang je kat in zijn eigen veilige kamer moet blijven, hangt af van zijn karakter en hoe rustig de rest van het huis is. Laat je kat duidelijk zelf het tempo bepalen. Enkele dagen tot een week in die ene kamer is heel normaal. Je merkt dat hij toe is aan meer ruimte wanneer hij telkens ontspannen reageert: als je de kamer binnenkomt, komt hij blij naar je toe voor aandacht, hij eet en drinkt normaal, speelt misschien al en toont nieuwsgierigheid naar de deur. Dit zijn signalen dat je kat vertrouwen krijgt. Vanaf dat moment kun je langzaamaan uitbreiden:

Begin bijvoorbeeld met de deur van de veilige kamer op een kier te zetten terwijl het huis verder stil is. Laat je kat zelf beslissen of en wanneer hij naar buiten durft te stappen. Misschien steekt hij eerst alleen zijn kopje om de hoek en gaat dan weer terug – dat is prima. Dwing hem niet en draag hem zeker niet rond door het huis. Zijn wereldje mag stap voor stap groter worden. Je kunt hem aanmoedigen door in een aangrenzende kamer iets vertrouwds te leggen (bijvoorbeeld een dekentje van de kat) of wat brokjes te strooien, zodat hij een beloning vindt als hij een stukje verkent. Houd andere deuren in huis gesloten, zodat hij niet overweldigd wordt door een enorm terrein ineens. Vaak zullen katten telkens korte exploraties doen en dan snel teruglopen naar hun veilige basis (de oorspronkelijke kamer). Dit is normaal gedrag: die veilige plek fungeert als uitvalsbasis die houvast geeft. Zorg dat deze kamer altijd toegankelijk blijft, ook als hij al meerdere ruimtes mag verkennen. Je kat moet altijd kunnen terugkeren naar zijn vertrouwde eigen plekje als hij schrikt of rust wil.

Breid de toegestane ruimte geleidelijk uit naarmate de kat zich op zijn gemak voelt. Bijvoorbeeld: eerst de hal verkennen, dan een deel van de woonkamer, enzovoort. Doe dit bij voorkeur op een moment dat het huis rustig is (bijvoorbeeld ’s avonds als alle spullen al ingericht zijn en geen klussers over de vloer komen). Let goed op het gedrag van je kat tijdens deze eerste tochten: is hij nieuwsgierig en alert, met de staart omhoog? Dat is een goed teken. Gaat hij echter plat op de grond sluipen, heft hij een pootje of zie je huidrimpeltjes (stresssignalen), leid hem dan rustig terug naar de veilige kamer en probeer het later opnieuw. Beloon positief gedrag met zachte woorden of een snoepje, zodat je kat het nieuwe huis associeert met fijne ervaringen. Speel ook regelmatig met je kat in het nieuwe huis – bijvoorbeeld met een hengel of een favoriet speeltje – om positieve emoties op te wekken. Spelen en aandacht helpen je kat te ontspannen en zich thuis te voelen in de nieuwe omgeving.

Let er verder op dat je in deze eerste dagen nog geen onbekenden op je kat af laat komen in huis. Beperk bezoek of wacht tot je kat helemaal op zijn gemak is. Als er toch bijvoorbeeld monteurs of helpende vrienden langskomen, zet je kat dan even terug in zijn veilige kamer om te voorkomen dat hij schrikt van vreemden in zijn verse territorium. Houd indien mogelijk ook de routine van voeren en verzorgen gelijk aan hoe het in het oude huis was – deze continuïteit geeft vertrouwen. Sommige katten kunnen de eerste dagen nog kleine terugvallen hebben, zoals zich ineens weer verstoppen of weinig eten. Blijf geduldig en forceer niets. Met tijd, rust en liefde zal de meeste stress binnen enkele dagen tot weken wegvallen en verkent je kat uit zichzelf steeds meer ruimten.

Tot slot, blijf alert op stresssignalen tijdens de wenperiode. In de eerste week is het verstandig om je kat dagelijks even te observeren op eetlust, ontlasting en algemeen gedrag. Als je merkt dat hij langer dan 24–48 uur weigert te eten of drinken, of bij ernstige stressverschijnselen (blijven verstoppen, niet naar de bak gaan, etc.), schakel dan tijdig hulp in van een dierenarts. Meestal komt het echter niet zover en zie je je kat met de dag meer zelfvertrouwen krijgen. Beloon hem voor kleine stapjes vooruit, en geef hem vooral veel aandacht en knuffels zodra hij daar weer om vraagt. Jouw aanwezigheid en geruststellende stem zijn de beste remedie tegen verhuisstress!

Wanneer mag de kat naar buiten?

Als je een kat hebt die gewend is om buiten te komen, vraag je je wellicht af wanneer het veilig is hem in de nieuwe omgeving naar buiten te laten. Het algemene advies is om je kat minstens twee tot drie weken binnen te houden nadat je verhuisd bent. In die periode raakt hij vertrouwd met het nieuwe huis en leert hij dit als zijn nieuwe thuisbasis te zien. Zou je hem te vroeg naar buiten laten, dan is de kans groot dat hij probeert terug te keren naar zijn oude territorium (er zijn genoeg verhalen van katten die kilometers ver teruglopen naar hun vorige huis). Hoe langer je wacht, hoe kleiner die drang wordt. Minimaal 2 weken binnen houden is echt noodzakelijk; veel dierenartsen raden zelfs ~4 weken aan, zeker als de afstand tot het oude huis relatief klein is. Ondertussen kun je er alvast voor zorgen dat de chipregistratie op het nieuwe adres staat, voor het geval hij buiten verdwaalt. Controleer ook of de tuin of balkon veilig is (bijvoorbeeld geen gaten in de omheining waar hij direct door kan ontsnappen).

Na de wenperiode binnen kun je de eerste buitenavonturen begeleiden. Kies een rustige dag en tijdstip (bij voorkeur wanneer het weinig prikkels buiten zijn, bijvoorbeeld doordeweeks overdag of vroeg in de ochtend). Blijf er in het begin altijd bij als je kat voor het eerst naar buiten gaat. Doe bij voorkeur de deur naar binnen open, zodat hij meteen terug naar binnen kan vluchten als hij schrikt. Laat je kat uit eigen beweging naar buiten stappen; je kunt hem lokken net vóór zijn gebruikelijke etenstijd, zodat hij nieuwsgierig wordt maar ook weer honger heeft om terug te keren. Laat hem eerst de directe omgeving van de deur verkennen. Waarschijnlijk zal hij kort rondlopen, zijn nieuwe tuin of binnenplaats besnuffelen en vrij snel weer naar binnen willen om zich veilig te stellen. Dat is goed – forceer niet dat hij langer buiten blijft dan hij zelf wil. Belangrijk is dat hij leert dat het nieuwe huis de nieuwe veilige haven is, waarnaar hij terugrent bij onzekerheid. Door er zelf bij te blijven en hem eventueel te roepen en te belonen als hij terugkomt, versterk je dat besef.

Bouw ook het buiten vrijlaten stapsgewijs op. De eerste dagen bijvoorbeeld alleen enkele minuten aan het eind van de dag (voordat hij eten krijgt, zodat hij zeker terugkomt voor zijn avondmaal). Gaandeweg zal je kat zijn ronde buiten uitbreiden en de buurt leren kennen. Houd er rekening mee dat er buiten mogelijk al andere katten territorium hebben. Nieuwe katten worden niet altijd hartelijk ontvangen, dus er kan in het begin een confrontatie of vechtpartij ontstaan. Controleer je kat daarom na zijn eerste omzwervingen goed op eventuele wondjes of krassen, en grijp in als je merkt dat hij door buurtkatten wordt weggejaagd. In sommige gevallen kan het nodig zijn om je kat beperkt buitenruimte te bieden (bijvoorbeeld enkel de eigen omheinde tuin) als de omgeving te gevaarlijk of druk is. Denk hierbij ook aan verkeer en andere risico’s.

Geef je kat tenslotte voldoende redenen om telkens terug naar huis te komen: voer hem op vaste tijden, roep hem ’s avonds binnen en geef dan iets lekkers, zodat hij die routine oppikt. Dankzij een voorzichtige opbouw zal je kat uiteindelijk zijn nieuwe buitenomgeving net zo goed leren kennen als zijn vorige, en hopelijk genieten van zijn uitstapjes zonder te verdwalen.

Wetenschappelijke referenties

  • Jahn K. & DePorter T. (2023). Feline stress management during air travel: a multimodal approach. Journal of Feline Medicine and Surgery, 25(1). (PubMed) – Behandelt stressfactoren bij katten (waaronder verlies van territorium) en het belang van een multimodale aanpak om stress te verminderen tijdens reizen en verhuizingen.
  • Amat M. et al. (2016). Stress in owned cats: behavioural changes and welfare implications. Journal of Feline Medicine and Surgery, 18(8), 577–586. (PMC) – Overzichtsstudie die beschrijft hoe stress bij huiskatten leidt tot gedragsveranderingen (zoals verminderde eetlust, urine-markeren, agressie en overmatig groomgedrag) en welke strategieën (bv. feromonen) stressgerelateerd probleemgedrag kunnen helpen voorkomen.
  • Ellis S. et al. (2013). AAFP and ISFM Feline Environmental Needs Guidelines. Journal of Feline Medicine and Surgery, 15(3), 219–230. (PDF) – Richtlijn van experts waarin het belang van een veilige, verrijkte omgeving voor katten wordt benadrukt. Legt uit hoe comfort in de omgeving direct gelinkt is aan de fysieke gezondheid en het welzijn van katten, en geeft praktische aanbevelingen om stress te reduceren bij omgevingsveranderingen.
  • Stella J. et al. (2013). Effects of stressors on the behavior and physiology of domestic cats. Applied Animal Behaviour Science, 143(2–4), 157–163. (PMC) – Experimenteel onderzoek waaruit blijkt dat onvoorspelbare omgevingsstressoren bij katten kunnen leiden tot zogenaamde “sickness behaviors” zoals braken, verminderde eetlust en onzindelijkheid. Benadrukt het belang van voorspelbaarheid en controleerbaarheid in de leefomgeving van katten om stress te verminderen.

Door deze adviezen op te volgen en geduldig de tijd te nemen, vergroot je de kans op een vlotte aanpassing. Uiteindelijk zullen de meeste katten, hoe stressgevoelig ook, hun draai weer vinden in het nieuwe huis. Een goede voorbereiding, rustige begeleiding en veel liefde vormen de basis voor een geslaagde verhuizing met je kat.

Leave a reply