Kunnen honden en katten rouwen om het verlies van een huisgenoot?

Veel eigenaren vragen zich af: kunnen hun honden en katten rouwen als een huisgenoot overlijdt? Het overlijden van een huisgenoot – bijvoorbeeld een andere hond, kat of zelfs een mens – is niet alleen verdrietig voor de eigenaar, maar kan ook een grote emotionele impact hebben op het achterblijvende huisdier. Onderzoek en praktijkervaring suggereren dat honden en katten, net als mensen, tekenen van verdriet kunnen vertonen bij het verlies van een gezinslid. Zo toonde een recente studie aan dat honden na het overlijden van een andere hond in huis merkbaar minder speelden, aten of sliepen. Dit artikel belicht wat we weten over rouwgedrag bij honden en katten, welke signalen daarbij horen en hoe je als eigenaar je huisdier kunt ondersteunen.

Rouw bij honden

Honden staan bekend als zeer sociale dieren die sterke emotionele banden met hun omgeving aangaan. Een beroemd voorbeeld is Hachiko, de Japanse akita die jaren trouw bij het graf van zijn overleden baasje bleef wachten. Zulke verhalen spreken tot de verbeelding, maar recent onderzoek ondersteunt dit beeld. Zo meldde een Italiaanse studie dat achtergebleven honden na het overlijden van een andere hond in huis vaak minder gingen spelen, eten en slapen. Vele eigenaren gaven bovendien aan dat hun hond in die periode angstiger of somberder werd.

Veel honden gedroegen zich in deze onderzoeken bijvoorbeeld apathisch of lusteloos. Zij werden minder actief en leken minder interesse te hebben in hun gewone spelletjes en bezigheden. Daarnaast worden vaak een verminderde eetlust en veranderde slaappatronen genoemd. Sommige honden slapen juist meer om bij te tanken. Eigenaren merken ook dat een hond soms meer blaft of jankt en extra aandacht vraagt, wat op angst of verwarring kan duiden.

Niet alle honden reageren even intens. De mate van rouwverschijnselen hangt onder andere af van de persoonlijkheid van de hond en de aard van de band met de overledene. Uit de genoemde studie bleek bijvoorbeeld dat een hechte band tussen de honden, het delen van voedsel en het intens verdriet van de eigenaar de kans op gedragsveranderingen vergroten. Als honden jarenlang samen in één gezin leefden, is de kans groot dat de achterblijver het verlies intenser voelt.

Echter, wetenschappers benadrukken dat het lastig kan zijn emoties bij honden eenduidig te interpreteren. Eigenaars kunnen hun eigen verdriet op de hond projecteren of veranderingen in gedrag toeschrijven aan de nieuwe situatie in huis. Zo legt dr. Nienke Endenburg uit dat honden vaak reageren op de gemoedstoestand en routines van hun baasje. Als de eigenaar rouwt en zijn gedrag aanpast, kan de hond door de onrust in het huishouden ook angstig of verward raken.

De wetenschappelijke conclusie is dat honden waarschijnlijk wel een vorm van rouw ervaren, hoewel ze dit niet op dezelfde manier uiten als mensen. De gedragsveranderingen lijken sterk op rouw. Verlies van eetlust, inactiviteit en verhoogde angst komen overeen met symptomen die mensen bij verdriet vertonen. Uccheddu en collega’s concluderen dan ook: “The findings indicate that a dog may show grief-related behavioural and emotional patterns when a close conspecific dies” (Uccheddu et al., 2022).

  • Veelvoorkomende signalen bij honden: lusteloos gedrag, verminderde eetlust, veranderingen in slaappatroon, meer janken of blaffen, verhoogde angst en aanhankelijkheid (Dogcases.nl).

Daarnaast kan afscheid nemen helpen bij het verwerkingsproces. Honden blijken de dood vaak beter te begrijpen als ze het lichaam zelf hebben gezien of geroken. Een hondengedragsexpert adviseert daarom om – als dat kan – het lichaam van de overleden hond thuis te laten. Zo kan de achterblijvende hond zijn maatje nog eenmaal ruiken en zien. Dit voorkomt verwarring en stress, omdat de hond dan beter kan beseffen dat het maatje echt is heengegaan.

Rouw bij katten

Katten staan vaak bekend als zelfstandige dieren, maar ook zij kunnen hechte sociale banden aangaan en rouw ervaren. In de praktijk blijkt dat katten zeker emoties tonen. VCA-veterinairs merken op dat katten sociale dieren zijn en zich hechten aan hun gezinsleden – “ze rouwen daadwerkelijk” bij het verlies van een huisgenoot (VCA Animal Hospitals).

Ook het verlies van een eigenaar kan een grote impact hebben. Hoewel katten minder roedelgericht zijn dan honden, zijn zij gehecht aan hun dagelijkse routine en gezinsleden. Als een eigenaar overlijdt, kan een abrupte verandering in voer- of slaapgewoonten extra stress veroorzaken bij een kat. Daarnaast zijn katten gevoelig voor de stemming van de eigenaar: als de eigenaar zelf intens rouwt, kan de kat deze emotie oppikken en verward raken. Het is dus belangrijk rekening te houden met zowel het vertrek van het huisgenoot als de gewijzigde situatie thuis.

Uit enquêtes en observaties blijkt dat een groot deel van de katten gedragsveranderingen vertoont na het verlies van een huisgenoot. Zo bleek uit een Amerikaans onderzoek van de ASPCA dat 46% van de katten minder ging eten na de dood van een andere kat, en dat sommige katten zelfs zichzelf uithongerden. Ongeveer 70% van de katten ging anders miauwen (sommige miauwden veel meer, anderen juist stil) en meer dan de helft van de katten toonde opvallend meer aanhankelijkheid naar de eigenaar toe.

Wat zijn de rouwsignalen bij katten? Katten kunnen in de rouwperiode onder meer lusteloos of gedeprimeerd lijken. Zij spelen minder, hebben minder eetlust en slapen meer dan normaal. Anderen trekken zich juist terug en verstoppen zich; sommigen worden opvallend aanhankelijk en blijven dicht bij de eigenaar. Ook verandert vaak het miauwen: sommige katten miauwen rustelozer uit onrust, anderen gaan juist doodstil zijn.

  • Veelvoorkomende signalen bij katten: lusteloos of teruggetrokken gedrag, verminderde eetlust, meer slapen, zich verstoppen of juist aanhankelijker gedrag, en veranderingen in miauwen (meer of minder geluid).

Hoe kun je je huisdier helpen?

Als eigenaar kun je je rouwende huisdier ondersteunen en troosten. Meestal gaat het verdriet geleidelijk voorbij, maar je kunt het proces verzachten met enkele aandachtspunten. Allereerst is het belangrijk de dagelijkse routine zoveel mogelijk te behouden. Honden en katten voelen zich veiliger als voer- en uitlaatschema’s niet plotseling veranderen. Door dezelfde eet- en speeltijden aan te houden blijft de omgeving voorspelbaar. Daarnaast helpt extra aandacht: knuffel, speel of borstel je huisdier wat vaker dan normaal om het af te leiden en gerust te stellen.

Bovendien kan het activeren van je dier bijdragen aan herstel. Geef de hond extra beweging en bied de kat meer speelgoed of verstop lekkernijen in een puzzel, zodat ze bezig blijft met zoeken en spelen. VCA adviseert bij verdrietige katten bewust tijd vrij te maken voor samenspelen en knuffelen.

Tips voor ondersteuning:

  • Behoud de routine: vaste tijden voor voeding, rust en spel.
  • Geef extra aandacht: door knuffelen en samenzijn.
  • Stimuleer beweging: voor fysieke en mentale afleiding.
  • Laat afscheid nemen toe: indien mogelijk, laat het dier afscheid nemen van het lichaam van de overledene.
  • Raadpleeg een dierenarts: bij blijvende gedragsveranderingen of gezondheidsproblemen.

Hoewel de aandacht voor dierlijke rouw toeneemt, is wetenschappelijk onderzoek schaars. Toch wijzen de beschikbare gegevens erop dat rouw bij huisdieren reëel is en dat honden en katten vergelijkbare gedragsveranderingen kunnen tonen als mensen. Neem dit verdriet serieus en bied je huisdier tijd en ruimte om te herstellen.

Wetenschappelijke referenties

Leave a reply