Pyrethrines en hun effecten bij honden en katten

Pyrethrines zijn natuurlijke insecticiden gewonnen uit de bloemen van Chrysanthemum cinerariifolium. Ze bestrijden vlooien, muggen en teken. De werking is snel. Tegelijkertijd breken ze snel af in zonlicht en lucht, waardoor er weinig residu blijft (Wikipedia: Pyrethrin, Wikipedia: Pyrethrum). Bijvoorbeeld in vlooienbanden en sprays komen ze voor. Je wilt weten hoe ze werken en of ze veilig zijn voor honden en katten. Dit artikel legt dat op een begrijpelijke manier uit.

Hoe werken pyrethrines?

Ten eerste richten pyrethrines zich op het zenuwstelsel van insecten. Ze verstoren natriumkanalen in zenuwmembranen. Daardoor ontstaan herhaalde zenuwimpulsen. Die leiden tot verlamming en uiteindelijk de dood van het insect (ResearchGate: Pyrethrins and Pyrethroids). Verder hebben synergie-adjuvanten zoals piperonylbutoxide invloed op de werking. Ze remmen insectdetoxificerende enzymen, waardoor het effect sterker is.

Veiligheid bij zoogdieren

Bij mensen en honden

In het algemeen zijn pyrethrines relatief veilig voor zoogdieren. Ze worden in de lever snel afgebroken. Daardoor accumuleren ze niet. Als gevolg daarvan veroorzaken ze meestal slechts milde symptomen zoals speekselen of lichte huidirritatie bij hoge blootstelling (Merck Veterinary Manual). In laboratoriumdierstudies is vastgesteld dat orale doses van honderden milligram per kilogram nodig zijn om dodelijk te zijn. De LD₅₀ voor ratten en konijnen ligt rond 900‑4 640 mg/kg, afhankelijk van het type pyrethrine of pyrethroïde.

Specifiek bij honden is vergiftiging met natuurlijke pyrethrines of synthetische varianten ongewoon. Slechts in zeldzame gevallen leiden hoge dosissen of synergisten tot symptomen zoals speekselen, tachycardie, koorts, tremoren, diarree en ataxie (VCA Hospitals: Vergiftiging bij honden).

Bij katten: waarom extra gevaarlijk?

Katten zijn extreem gevoelig voor pyrethrines en vooral synthetische pyrethroïden zoals permethrine of deltamethrine. Hun lever mist het enzym glucuronyltransferase dat nodig is om deze stoffen af te breken. Daardoor stapelen ze zich op en veroorzaken ze ernstige schade (MSPCA: Pyrethrin Toxicity in Cats). Mogelijke symptomen bij katten omvatten:

  • Overmatig speekselen of kwijlen
  • Spiertremoren, fasciculaties, ataxie, hyperesthesie
  • Koorts of hyperthermie
  • Braken, diarree
  • Convulsies en epileptische aanvallen
  • In ernstige gevallen overlijden circa 10‑11 % van de katten, vooral bij spot‑on producten voor honden

Vergiftiging bij katten volgt vaak op toepassing van hondenproducten of contact met recent behandelde honden. Zelfs likken aan of aanraken van de vacht kan voldoende zijn voor opname (DVM360: Gevaren voor katten).

Mechanisme van toxiciteit

Bij insecten en zoogdieren verstoren pyrethrines en pyrethroïden natrium-, chloride- en calciumkanalen in zenuwcellen. Daardoor ontstaat hyperexcitatie en verminderde sluiting van natriumkanalen. Deze effecten leiden tot herhaalde neuronale depolarisaties en verlamming (NCBI StatPearls).

Type II pyrethroïden (zoals permethrine) bevatten een cyano-groep en zijn toxischer dan type I (zoals tetramethrine). Synergisten zoals piperonylbutoxide verhogen de toxiciteit doordat ze detoxificatie remmen.

Diagnose en behandeling

Bij vermoeden van vergiftiging moet een dierenarts snel handelen. Allereerst moet het dier gestabiliseerd worden met zuurstof, temperatuurcontrole, vochttoediening en anti‑convulsiva. Bij katten kunnen benzodiazepinen of methocarbamol worden ingezet tegen tremoren.

Nieuwere behandelingen zoals intraveneuze lipidemulsie (ILE) blijken effectief bij katten met permethrinevergiftiging. Herstel verloopt vaak sneller met deze therapie (MDPI: Lipid Emulsion Therapy).

Praktische adviezen voor diereneigenaren

Gebruik nooit hondenspot‑on producten met permethrine bij katten. Houd katten weg van recent behandelde honden. Wacht minstens 24 tot 48 uur. Kies steeds producten die specifiek voor het dier ontwikkeld zijn.

Lees aandachtig de etiketten. Vermijd planten zoals chrysanten in huis of tuin, want ze bevatten van nature pyrethrines en kunnen bij katten neurologische symptomen veroorzaken (The Spruce Pets: Mums en katten).

Vergelijking: pyrethrines vs. pyrethroïden

Pyrethrines zijn natuurlijke stoffen, snel afbreekbaar en minder toxisch. Pyrethroïden zijn synthetisch, stabieler en vaak gevaarlijker voor katten. Permethrine is een bekende pyrethroïde met hoge risico’s bij katten.

Conclusie

Pyrethrines zijn nuttige insecticiden die goed werken tegen vlooien en teken. Voor honden zijn ze meestal veilig. Voor katten vormen ze echter een serieus gevaar. Katteneigenaars moeten dus extra waakzaam zijn. Gebruik uitsluitend producten die veilig zijn voor katten. Raadpleeg bij twijfel steeds een dierenarts.

Internationale referenties

Leave a reply