Wat te doen als je hond een coldpack heeft gegeten?

Een coldpack (ijs- of koudkompres) is een flexibel zakje met gel of vloeistof dat je in de vriezer bewaart en gebruikt om zwellingen en ontstekingen te verminderen (PetMD). Bij honden wordt het bijvoorbeeld ingezet bij blessures of na operaties. Door de lage temperatuur vernauwen de bloedvaten in de huid, waardoor pijn en zwelling snel afnemen.

Houd er echter rekening mee dat dit koeleffect alleen geldt wanneer het coldpack op de huid wordt aangebracht. Inslikken geeft een heel andere situatie. Honden kunnen zo’n coldpack als een speeltje beschouwen en het kapotbijten. De geur of koude gel kan aantrekkelijk zijn voor een hond. Daarom moet je een coldpack altijd buiten bereik van nieuwsgierige dieren houden. Een klein pakje dat vrijkomt bij kauwen kan al gevaarlijk zijn.

Welke soorten coldpacks zijn er?

We onderscheiden grofweg twee hoofdtypen coldpacks:

Wegwerpcoldpacks: Dit zijn eenmalige ijszakken, vaak te vinden in verbanddozen of EHBO-kits. Ze bevatten (meestal) water en een chemische stof zoals ammoniumnitraat, calciumammoniumnitraat of ureum. Je activeert ze door het zakje stevig te knijpen of te schudden: de bestanddelen mengen en er ontstaat een onmiddellijke koude reactie. Als zo’n pakje kapotgaat, komt de inhoud vrij en kan het nu ontsnapte mengsel giftig werken bij een hond.
Herbruikbare coldpacks: Dit zijn flexibele zakken of packs die je telkens opnieuw kunt invriezen. Ze bevatten meestal water met antivriesachtige stoffen (bijvoorbeeld propyleenglycol of glycerine) en een verdikkingsmiddel (zoals silica of cellulose). Deze ingrediënten koelen minder extreem dan de chemische reactie in wegwerppacks en zijn doorgaans minder giftig, maar bij grote hoeveelheden kunnen ze nog steeds problemen geven. Propyleenglycol komt voor in antivriesproducten (in een relatief veilige vorm), maar is in potentie giftig als je er veel van inslikt.
Speciale huisdier-/babypacks: Sommige winkels verkopen coldpacks die speciaal voor huisdieren of baby’s zijn bedoeld. Deze bevatten vaak alleen water of gelatine zonder gevaarlijke chemicaliën. Ze zijn minder effectief in koelen, maar veel veiliger als een hond er per ongeluk aan knaagt.

Samengevat: bekijk altijd goed wat voor type coldpack je hond te pakken heeft gekregen, want de gevaren verschillen per soort. In de praktijk vallen de meeste gevallen onder één van bovenstaande categorieën. Als er op de verpakking staat dat het een “instant” pack is, ga er dan van uit dat er chemische stoffen inzitten. En als een pack herbruikbaar is, kan het nog steeds irriterende stoffen bevatten. Het beste is om altijd voorzichtig te zijn bij elk type.

Samenstelling en giftige stoffen

De gevaarlijkste stoffen bevinden zich meestal in de chemische wegwerppacks, maar ook herbruikbare packs bevatten stoffen die irritatie of vergiftiging kunnen veroorzaken. Enkele belangrijke componenten zijn:

Ammoniumnitraat: Komt voor in sommige wegwerpcoldpacks. Het kan het mond- en maagslijmvlies ernstig irriteren en brandwonden geven. Bij opname verandert het lichaam een deel hemoglobine in methemoglobine, waardoor er minder zuurstof getransporteerd wordt. Dit kan leiden tot blauwe lippen/tong en ernstige zwakte. (Bron: webPOISONCONTROL).
Calciumammoniumnitraat: Vergelijkbaar met ammoniumnitraat, maar met extra calcium. Het geeft dezelfde toxische effecten bij hoge doses, maar er is iets meer voor nodig om diezelfde ernst te veroorzaken.
Ureum: Soms gebruikt in wegwerppacks. Het is relatief onschadelijk vergeleken met ammoniumnitraat, maar bij grote hoeveelheden kan het toch misselijkheid, braken, duizeligheid en verwarring veroorzaken.
Propyleenglycol: Een antivriesmiddel dat in herbruikbare packs zit. Het is minder giftig dan ethyleenglycol (auto-antikristal), maar bij veel inname geeft het wel problemen. Honden die propyleenglycol inslikken, kunnen suf, ongecoördineerd en verward raken met trage hartslag en ademhaling. De orale LD50 bij honden is ongeveer 9 mL/kg (ACVP), wat laat zien dat grote hoeveelheden gevaarlijk zijn. Bij extreem hoge doseringen kan dit leiden tot coma.
Gel- of verdikkingsmiddelen: Stoffen als natrium-polyacrylaat of cellulose vormen de gelbasis in veel packs. Deze korrels zwellen op in de maag en kunnen een obstructie veroorzaken. Ook de stevige plastic omhulling kan door scherpe randjes de slokdarm of darmen verwonden.

Kortom: alles wat geen gewoon water is, kan problemen geven bij inslikken. Zelfs kleurstoffen en conserveermiddelen in de gel kunnen irritatie veroorzaken. Het is daarom het beste een variant te kiezen zonder chemische toevoegingen, en bij twijfel snel deskundig advies in te winnen.

Risico’s bij inslikken

Als een hond een coldpack opeet, kunnen twee categorieën problemen optreden:

Chemische vergiftiging: Door de ingenomen stoffen kunnen giftige effecten optreden. Ammoniumnitraat en nitriet verstoren het zuurstoftransport in het bloed (methemoglobinemie). De hond krijgt hier doorgaans verkleuring van de slijmvliezen (tong en lippen blauw-paars) en wordt ernstig zwak of suf. Hij kan snel in shock raken. Propyleenglycol heeft vooral neurologische effecten: de hond lijkt extreem suf of ‘dronken’, krijgt een trage hartslag en ademhaling. Bij heftige vergiftiging kan hij krampen krijgen, bewusteloos raken of zelfs stikken door hart- en longproblemen. Ook kunnen deze toxines de lever en nieren beschadigen, met mogelijk later nierfalen tot gevolg.
Mechanische obstructie: De vaste delen van het coldpack kunnen de slokdarm of darmen blokkeren. Bijvoorbeeld zwellen gelbolletjes in de maag op tot een blokkade, of blijft een stukje plastic in de darm vastzitten. Zo’n verstopping leidt vrijwel onmiddellijk tot hevig braken, buikpijn en verstopping. Zonder spoedbehandeling kan het leiden tot een levensbedreigende situatie. Een dergelijke obstructie vereist vaak een spoedoperatie of endoscopische verwijdering van het blokkade.

Bovendien kunnen ook kleinere hoeveelheden soms later voor problemen zorgen. Zelfs als een deel van de stof wordt uitgescheiden, kunnen resten toch nog maagwandirritatie geven of sommige organen belasten. Let dus goed op: het is niet alleen de directe vergiftiging, maar ook de nasleep die gevaarlijk kan zijn.

Symptomen en waarschuwingstekens

De symptomen kunnen binnen enkele minuten tot uren na inname optreden. De ernst hangt af van het type coldpack en de hoeveelheid die de hond heeft opgegeten. In milde gevallen merk je doorgaans spijsverteringsklachten op:

Kwijlen en braken: Meerdere keren braken, vaak schuimend of met water. Soms verschijnt geel of bruingelinkt braaksel (gal).
Diarree: De hond kan darmkrampen krijgen en dunne ontlasting hebben.
Lusteloosheid en verlies van eetlust: De hond lijkt minder alert, minder speels en wil niet eten. Hij kan op een plek blijven liggen in plaats van rondlopen.

In ernstigere gevallen kunnen de volgende tekenen optreden:

Veranderde huidskleur: Blauwe, grijze of paarse tong, tandvlees en lippen door zuurstoftekort.
Abnormale hartslag of ademhaling: De hond kan zeer trage of juist zeer snelle ademhaling en hartslag hebben. Snelle ademhaling kan duiden op pijn of zuurstoftekort, trage hartslag op shock of toxische effecten.
Sufheid of bewustzijnsdaling: De hond kan extreem sloom worden, niet meer reageren op je stem of aanraking, of zelfs in een soort coma raken.
Spiertrillingen, tremoren of toevallen: Bij giftige effecten op het zenuwstelsel kunnen schokkende bewegingen of bewustzijnsverlies optreden.
Bloed in braaksel of ontlasting: Dit kan wijzen op beschadiging van maag- of darmwand.

Andere alarmerende signalen zijn hoge koorts, ernstige buikpijn (huilen bij aanraking) of een plotselinge verslechtering van de toestand. Dergelijke symptomen vereisen direct veterinaire hulp. Houd een hond die mogelijk giftige stof heeft ingenomen daarom minstens 24 uur goed in de gaten, zelfs als hij in het begin rustig lijkt.

Wat te doen bij inslikken

Snel handelen kan het verschil maken. Volg deze stappen:

Beveilig het dier: Verwijder de coldpack of restjes direct uit de bek en uit de omgeving. Zorg dat de hond er niet meer bij kan.
Stel vast wat het was: Was het een wegwerpcoldpack of een herbruikbare gelpack? Zoek naar verpakking of instructies om te weten welke stof is ingeslikt. Noteer merk en inhoudsstof als dat lukt.
Observeer de hond: Let goed op kwijlen, braken of diarree. Kijk of je bij braken gel- of plasticresten ziet. Noteer hoeveel de hond mogelijk heeft gegeten (bijv. “halve pakjes”) en hoe lang het geleden is. Houd de ademhaling, hartslag en algemene toestand in de gaten.
Geef geen huismiddeltjes: Probeer niet zelf de hond te laten braken met zout of melk. En geef geen medicijnen zonder advies. Sommige middelen, zoals melk, verergeren de opname van gif. Let vooral op je eigen veiligheid: draag bijvoorbeeld handschoenen als er stof vrijkomt.
Bel direct professionele hulp: Neem onmiddellijk contact op met een dierenarts of een antigifcentrum. In België kun je het Antigifcentrum bellen (070-245245); in de V.S. heeft de Pet Poison Helpline 24/7 advies (telefonisch). Vertel precies wat er is gebeurd, met welk product en welke symptomen je ziet. Zij kunnen direct inschatten hoe urgent het is.
Houd de hond rustig: Laat de hond niet rennen of spelen, want beweging kan de opname van giftige stoffen versnellen. Zorg dat hij kan rusten in een warme, rustige ruimte zonder tocht.

Maak een foto van het gebruikte coldpack of bewaar de verpakking. Die informatie is nuttig bij de behandeling. Blijf kalm en handel gestructureerd; schrijf desnoods de stappen op om niets te vergeten. In de meeste gevallen geldt: beter één keer te veel contact met de dierenarts dan één keer te weinig. Zelfs als het incident niet zo ernstig lijkt, kan pas na enkele uren blijken dat de hond toch hulp nodig heeft.

Behandeling bij de dierenarts

Bij de kliniek krijgt je hond medische ondersteuning. De behandeling kan bestaan uit:

Spoelen: De mond en slokdarm worden met water of zoutoplossing gespoeld om achtergebleven gel en vloeistof te verwijderen.
Braakmiddel: Als het nog kort na inname is (meestal binnen 1-2 uur) en het veilig kan, krijgt je hond een braakmiddel (emetica) om de maaginhoud leeg te maken.
Actieve kool: Dit middel wordt gegeven om giftige stoffen in de maag-darm te binden en opname in het lichaam te voorkomen.
Beeldvorming: Bij verdenking op blokkade kan een röntgenfoto of echografie worden gemaakt om eventueel opgezwollen gel of vastgelopen stukjes te zien.
Infuus en ondersteunende zorg: De hond krijgt meestal een infuus met vocht, glucose en elektrolyten om uitdroging en verstoring van het zout- en zuurbalans tegen te gaan. Zuurstoftherapie kan nodig zijn bij ademhalingsproblemen. Medicijnen kunnen gebruikt worden om de bloeddruk te ondersteunen, braken te stoppen of pijn te verlichten.
Methyleenblauw: Dit is het specifieke tegengif voor methemoglobinemie. Als de hond blauwe slijmvliezen heeft en de bloedwaarde voor methemoglobine te hoog is, zal de arts methyleenblauw infuus geven om het zuurstoftransport te herstellen.

Na deze eerste zorg moet de hond nauw worden gecontroleerd. Mogelijk zal de dierenarts bloed- en urineonderzoek doen om lever- of nierschade uit te sluiten. Soms krijgt de hond ook maag- of darmbeschermende medicatie voor de komende dagen. Wees alert op symptomen en houd contact met de dierenarts als er iets onverwachts gebeurt. Met tijdige behandeling herstellen de meeste honden volledig, maar het is belangrijk eventuele restklachten vroeg te signaleren.

Preventie

Voorkomen is uiteraard beter dan genezen. Houd rekening met de volgende tips:

Bewaar veilig: Leg coldpacks buiten bereik van huisdieren, bijvoorbeeld op een hoge plank of in een gesloten lade. Zet ze niet op de grond of op de rand van een aanrecht. Goede veiligheid begint met een opgeruimd huis.
Inspectie voor gebruik: Controleer elk coldpack op scheuren, gaatjes of verval. Gebruik geen beschadigde ijszakken. Bekijk ook of er aanwijzingen zijn over giftige stoffen in de gebruiksaanwijzing.
Wikkel het ijszak in: Gebruik altijd een doek of handdoek om het coldpack heen voordat je het op je hond legt. Zo bescherm je de huid tegen bevriezing en voorkom je dat de hond de gel voelt of kan bijten (PetMD adviseert dit expliciet).
Toezicht en training: Laat je hond niet spelen met een coldpack. Leer hem commando’s als ‘los’ of ‘laat liggen’ aan, zodat je hem op tijd kunt stoppen. Beloon goed gedrag, zodat hij niet geneigd is in ijszakken te bijten.
Veilige alternatieven: Als je hond verhit is (bijv. bij warm weer), gebruik dan huis-tuin-en-keuken-alternatieven voor koeling. Een bakje lauw water, vernevelde watermist, of een bak met water waar de hond zijn poten in kan zetten is heel effectief. Ook kun je een gewone handdoek natmaken en in de vriezer leggen als koelelement. Er zijn ook speciale hondenkoelvesten of -matten zonder chemicaliën.
Houd omgeving veilig: Zorg dat je hond geen andere gevaarlijke stoffen kan pakken, zoals antivries, medicijnen of schoonmaakmiddelen. Een hond die eenmaal iets giftigs heeft gepakt, kan moeilijk gecontroleerd worden, dus preventie is áltijd het beste recept.

Vergeet niet: train je hond om dingen netjes af te geven. Een simpele training kan ervoor zorgen dat hij een coldpack direct loslaat als je erom vraagt. Zo vermijd je veel narigheid.

Voorbeeld: In de praktijk komt het incidenteel voor dat een nieuwsgierige hond ook een ijszak pakt. Bijvoorbeeld, een hond van 10 kg at twee kleine wegwerpcoldpacks. Binnen een uur had hij veel gebraakt en was enorm suf. De dierenarts gaf een infuus en methyleenblauw. Na 24 uur intensive care herstelde hij gelukkig weer. Dit toont hoe snel hulp noodzakelijk kan zijn.

Bedenk ook dat bij grotere honden meer nodig is dan bij kleine honden. De giftigheid moet je altijd in verhouding tot het lichaamsgewicht zien. Toch kan ook een klein beetje gevaarlijk zijn: een pup van 5 kg zou bijvoorbeeld al teveel hebben met minder dan een theelepel gel.

Daarnaast kunnen gevolgen ook op langere termijn optreden. Gifstoffen zoals nitraat kunnen de nieren belasten. Het kan voorkomen dat een hond een paar dagen later nog bloed in de urine heeft of stijf loopt. Houd daarom het gedrag en de gezondheid van je hond nauwgezet in de gaten de dagen na het incident.

Ten slotte: paniek helpt niet. Een kalme aanpak helpt je de juiste stappen te volgen. Maak niet onnodig drama, maar ga stap voor stap te werk. Bel onderweg naar de kliniek alvast de dierenarts op zodat zij zich kunnen voorbereiden op de spoedbehandeling.

Samenvattend: bij vergiftigingsgevallen telt elke seconde. Zodra je vermoedt dat je hond een coldpack heeft gegeten, volg dan de eerstehulpadviezen van een dierenarts. Zelfs als de hond op het eerste gezicht goed lijkt, kan hij later alsnog ziek worden. Bij twijfel bel je altijd liever een keer te veel dan te weinig. Met de juiste stappen zorg je ervoor dat je trouwe viervoeter snel weer opknapt.

Ten slotte benadrukken dierenartsen dat preventie het beste is. Zorg voor een ‘hondenveilige’ opslag van producten en houd gevaarlijke voorwerpen buiten bereik. Sla de telefoonnummers van je dierenarts en het antigifcentrum op in je telefoon. Zo ben je voorbereid als er toch iets misgaat. Onthoud: een hond beseft niet dat een koudpak gevaarlijk is. Ben als baasje daarom altijd een paar stappen vooruit: ga bij een incident met een coldpack uit van het ergste, ook al lijkt het onschuldig. Jouw oplettendheid kan levens redden.

Houd de omgeving van je huisdier veilig en goed in de gaten.

Wat te doen als je hond een coldpack heeft gegeten?